ظرفیت جریان مجاز سیم‌های برق چقدر است؟ از هر سیم چند آمپر عبور می‌کند؟

انتخاب سیم برق مناسب برای هر مدار، نیازمند شناخت دقیق از ظرفیت جریان مجاز آن سیم است. این موضوع نه‌تنها برای کارکرد صحیح تجهیزات الکتریکی، بلکه برای تضمین ایمنی کل سیستم برق‌کشی، اهمیت ویژه‌ای دارد. سیمی که جریان را بیش از حد ظرفیت جریان مجاز سیم برق خود عبور می‌دهد، به‌سرعت گرم شده و می‌تواند موجب ذوب‌شدن عایق، جرقه، آتش‌سوزی یا خرابی تجهیزات شود.

در این مقاله، به بررسی کامل عوامل تأثیرگذار بر جریان مجاز سیم، تفاوت‌های کاربردی در سیم‌کشی خانگی و صنعتی، و جدول استاندارد ظرفیت جریان مجاز سیم‌ها خواهیم پرداخت. پیشنهاد می‌کنیم جهت خرید انواع سیم و کابل برای اجرا در پروژه‌های خانگی و صنعتی باقیمت مناسب، ارائه ی مشاوره فنی و تضمین اصل بودن کالا به الکترووبر نمایندگی رسمی شرکت سیمکان مراجعه کنید.

چرا دانستن ظرفیت جریان مجاز سیم اهمیت دارد؟

ظرفیت جریان مجاز سیم برق، حداکثر جریانی است که می‌تواند از یک سیم عبور کند بدون آنکه دمای آن از حد مجاز فراتر رود. رعایت این حد، دلایل فنی و ایمنی بسیاری دارد:

• جلوگیری از داغ‌شدن بیش از حد سیم

عبور جریان مجاز سیم برق گرما ایجاد می‌کند و در صورتی که جریان عبوری بیش از حد تحمل سیم باشد، دمای آن بالا رفته و ممکن است باعث آسیب به روکش عایق، سوختن سیم یا ایجاد آتش‌سوزی شود.

• افزایش ایمنی سیستم برق‌کشی

سیستم‌های حفاظتی نظیر فیوز و کلید مینیاتوری، باید متناسب با ظرفیت جریان مجاز سیم برق انتخاب شوند. در صورت عدم تطابق، این تجهیزات ممکن است در زمان بروز اضافه‌بار عمل نکنند.

• پیشگیری از افت ولتاژ بیش از حد

جریان بالا از سیم نازک، باعث افت ولتاژ در طول مسیر می‌شود که می‌تواند عملکرد تجهیزات را مختل کند یا موجب کاهش عمر مفید آن‌ها گردد.

• تطبیق با استانداردها و مقررات ملی

در پروژه‌های ساختمانی یا صنعتی، رعایت جدول جریان مجاز سیم برق که بر پایه استانداردهایی نظیر IEC یا مقررات ملی برق ایران تنظیم شده، یک الزام مهندسی و قانونی است.

عوامل مؤثر بر ظرفیت عبور جریان سیم‌ها

میزان جریانی که یک سیم می‌تواند به‌صورت ایمن عبور دهد، صرفاً به سطح مقطع سیم و آمپر مجاز آن محدود نمی‌شود. عوامل بسیاری در تعیین جریان مجاز سیم برق نقش دارند که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم:

۱. جنس هادی (مس یا آلومینیوم)

هادی‌های مسی رسانایی الکتریکی بیشتری نسبت به آلومینیوم دارند و به همین دلیل، برای عبور جریان یکسان، سطح مقطع آلومینیوم باید بیشتر از مس باشد.

۲. نوع سیم (افشان، نیمه افشان یا مفتولی)

نوع ساختمان سیم روی مقاومت اهمی و تبادل حرارت آن تأثیر می‌گذارد. سیم‌ افشان و مفتولی به دلیل انعطاف‌پذیری بالا معمولاً برای مسیرهای کوتاه‌تر و با تهویه بهتر استفاده می‌شوند.

۳. نحوه نصب سیم (زمینی، هوایی، داخل لوله یا داکت)

در صورتی که چند سیم در یک لوله یا کانال نصب شوند، گرمای تجمعی باعث کاهش ظرفیت جریان مجاز هر سیم خواهد شد. برای رعایت استانداردها در این حالت‌ها، ضریب کاهش را هم در نظر می‌گیرند.

۴. دمای محیط اطراف سیم

افزایش دمای محیط، ظرفیت خنک‌کنندگی سیم را کاهش می‌دهد به همین دلیل، در مناطق گرمسیر یا داخل سقف‌های کاذب، باید از ضریب تصحیح دما استفاده کرد.

۵. طول مسیر و افت ولتاژ مجاز

در مسافت‌های طولانی، حتی اگر سیم از نظر ظرفیت جریان مجاز سیم برق مناسب باشد، ممکن است افت ولتاژ بیش از حد مجاز اتفاق بیفتد. در این موارد، باید سطح مقطع سیم و آمپر مجاز افزایش پیدا کرده تا تلفات توان و افت ولتاژ کنترل شود.

تفاوت سیم‌کشی خانگی و صنعتی از نظر آمپراژ مجاز

سیم‌کشی در پروژه‌های مسکونی با سیم‌کشی در تأسیسات صنعتی تفاوت‌های مهمی هم از نظر نحوه نصب و شرایط محیطی، و هم از نظر نوع بارهای الکتریکی دارد. این تفاوت‌ها مستقیماً بر انتخاب سطح مقطع و ظرفیت جریان مجاز سیم برق اثرگذار هستند.

۱. نوع بار مصرفی

در تأسیسات خانگی، بیشتر بارها از نوع مصرف‌کننده‌های سبک یا مقاومتی مانند لامپ‌ها، یخچال، تلویزیون و شارژر هستند که جریان اولیه زیادی ندارند. در مقابل، در صنایع و کارگاه‌ها، بارها شامل موتورهای القایی، کمپرسورها، پمپ‌ها و تجهیزات جوشکاری هستند که جریان راه‌اندازی بالا و بارهای دینامیکی دارند.

بنابراین، در پروژه‌های صنعتی، معمولاً به سیم‌هایی با ظرفیت جریان مجاز سیم برق بالاتر نیاز است تا پایداری سیستم در هنگام راه‌اندازی و کارکرد بار حفظ شود.

۲. نحوه نصب سیم‌ها

در سیم‌کشی خانگی، معمولاً از روش نصب داخل لوله‌های پی‌وی‌سی یا داخل دیوار استفاده می‌شود. درحالی‌که در صنایع، روش‌هایی مانند نصب در سینی کابل، تراکینگ یا حتی دفن زمینی رایج‌تر است.

نصب چند کابل در یک مسیر، منجر به تجمع حرارت و در نتیجه کاهش ظرفیت جریان مجاز سیم برق می‌شود. به همین دلیل، در برق‌کشی صنعتی، از ضریب تصحیح برای تجمع سیم‌ها استفاده می‌شود.

۳. طول مسیر کابل‌کشی

در ساختمان‌های مسکونی معمولاً طول کابل‌کشی کمتر از ۳۰ متر است. اما در تأسیسات صنعتی، امکان دارد کابل‌ها ده‌ها یا صدها متر طول داشته باشند. در این حالت باید علاوه بر ظرفیت جریان، افت ولتاژ مجاز نیز محاسبه شود و در صورت نیاز سطح مقطع سیم و آمپر مجاز افزایش پیدا کند.

۴. حساسیت به قطعی و اضافه‌بار

در محیط‌های صنعتی، قطع برق ناگهانی یا گرم‌شدن کابل می‌تواند موجب توقف خط تولید یا آسیب جدی به ماشین‌آلات شود؛ بنابراین، سیم‌کشی در این محیط‌ها باید بادقت بیشتر و در نظر گرفتن حاشیه اطمینان انجام بگیرد.

جدول جریان مجاز سیم‌ها بر اساس سطح مقطع

در جدول زیر به توضیح مقدار جریان مجاز سیم برق بر اساس سطح مقطع در شرایط استاندارد (دمای ۳۰ درجه سانتی‌گراد، نصب تکی در هوا یا داخل دیوار بدون تجمیع) می‌پردازیم. این اعداد مطابق با جدول آمپر سیم و استانداردهای مرجع مانند VDE 0298 هستند.

در صورت نصب کابل به‌صورت زمینی یا در داخل لوله با چندین کابل، باید از ضرایب کاهش استفاده کنید. همچنین در جدول جریان مجاز کابل مسی، جریان مجاز حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر از کابل مسی است.

سؤالات پرتکرار درباره جریان مجاز سیم و کابل

1- جریان مجاز کابل ۲×۶ چند آمپر است؟

کابل ۲×۶ به کابل‌هایی می‌گویند که با دو رشته هادی با سطح مقطع ۶ میلی‌متر مربع از نوع افشان و مسی کار می‌کنند. طبق جدول جریان مجاز سیم افشان، هر رشته‌ی این کابل می‌تواند در شرایط نصب معمولی (دمای ۳۰ درجه، بدون تجمیع کابل‌ها) مطابق با جدول آمپر سیم حدود ۳۶ تا ۴۰ آمپر جریان را به طور ایمن عبور دهد.

در صورتی که کابل در لوله، زیر زمین یا در مجاورت سایر کابل‌ها نصب شود، باید ضریب کاهش جریان را هم (Correction Factor) در نظر گرفت.

2- جریان مجاز کابل ۴×۶ چقدر است؟

کابل ۴×۶ شامل چهار رشته هادی با سطح مقطع ۶ میلی‌متر مربع است و معمولاً در مدارهای سه‌فاز با نول یا چهارسیمه استفاده می‌شود. در این نوع کابل هر رشته می‌تواند تا حدود ۳۶–۴۰ آمپر جریان عبور دهد. اما به دلیل وجود چند رشته در کنار هم (و در برخی موارد بدون تهویه کافی)، باید جریان مجاز کاهش پیدا کند.

طبق استاندارد، برای کابل چندرشته‌ای ۴×۶ در شرایط نصب معمولی، جریان مجاز در محدوده ۳۰ تا 34 آمپر برای هر رشته در نظر گرفته می‌شود.

3- جریان مجاز کابل ۴×۱۰ چقدر است؟

کابل ۴×۱۰ دارای چهار رشته با سطح مقطع ۱۰ میلی‌متر مربع است. در حالت کلی هر رشته ی این کابل می‌تواند ۵۰ تا 55 آمپر جریان عبور دهد. در صورت وجود چندین رشته‌ یا نصب در لوله یا سینی کابل، جریان مجاز کاهش پیدا کرده و به حدود ۴۵–۴۸ آمپر می‌رسد.

این کابل برای تغذیه تابلوهای سه‌فاز کوچک، موتورهای صنعتی متوسط یا برق ورودی طبقات مناسب است.

جدول جریان مجاز کابل سه فاز چگونه محاسبه می‌شود؟

برای محاسبه جریان مجاز کابل سه‌فاز، فاکتورهایی مانند سطح مقطع هادی، تعداد رشته‌ها (۳ یا ۴ یا ۵)، نوع کابل، نحوه نصب (زمینی، هوایی، در لوله یا داکت) و دمای محیط و تهویه اهمیت دارند.

در منابع استاندارد مثل جدول جریان مجاز کابل مسی به‌صورت پیش‌فرض کابل را از جنس مسی در نظر می‌گیرند که در شرایط نرمال نصب شده است؛ بنابراین اگر کابل از نوع آلومینیومی باشد باید 20 تا 30 درصد جریان کمتری را در نظر بگیرید.

جمع‌بندی

ظرفیت جریان مجاز سیم برق یکی از مهم‌ترین پارامترهای طراحی سیستم برق‌کشی است. همچنین توجه به جنس هادی، سطح مقطع، نحوه نصب، دمای محیط و طول مسیر برای انتخاب درست سیم اهمیت بسیاری دارد. استفاده از جدول آمپر سیم و رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مانند IEC و مقررات ملی ساختمان ایران، به‌شدت توصیه می‌شود. برای خریداری انواع سیم و کابل‌های مورد نیاز در پروژه های مختلف صنعتی و غیره می توانید به فروشگاه الکترووبر مراجعه کنید و بخش سیم و کابل سیمکان را مشاهده کنید. مجموعه الکترووبر سالهاست که در زمینه ی ارائه قطعات، مشاوره و ارائه اطلاعات فنی به مشتریان خود فعالیت می کند.